TSENTE STSENE

(Dos gantse farvandlt zikh plutsling tsurik in bild fun der akhter stsene. Odem, vider als Kepler, zitst ongelent oyf zayn shraybtish. Lutsifer, als zayn badinter, shteyt lebn im un klapt im iber der pleytse. Morgn-demerung.)

LUTSIFER
Dos mol vet ober der shkhite gornisht vern.

ODEM
(oyfkhapndik zikh vi fun shlof)
Akh, vu bin ikh ergets? Vu zaynen mayne khaloymes?

LUTSIFER
Avekgefloygn mitn tuml daynem, mayster.

ODEM
Iz es nor der tuml, vos kon in a hartsn
farvyanet in der mieser tsayt, shafn epes groys?
Sara vunderlekh bild hot zikh mir bavizn!
Nor a blinder zet in im nit Gots heylikn funk,
hagam s’iz geven in shmuts un in blut ayngerikht.
Vi likhtik iz geven i zayne zind, i zayn tugnt,
un beyde in eynem vi riznhaft vunderlekh,
vayl oyf zey iz gelegn der khoysem fun koyekh.
Akh, tsu vos bin ikh dervakht? Tsi den nor tsulib zen
un beser farshteyn di mishpokhe fun karlikes,
di unter a falsh kheyndl farshtekte khatoim
un lignerishe reyd, fun falshe muser-droshes?

LUTSIFER
Ot dem kumer kon ikh shoyn fun lang, er rukt zikh on
tomed in der fri, nokhn roysh fun di khaloymes.

KHAVE (aroysgeyendik fun dem suke)
Avek fun mir, avek! Mit rekht bin ikh dikh khoyshed,
du vagst zikh onreydn mikh avekhargenen mayn man.
Haltst far mesugl aza shandtat tsu bageyn
mikh, vos du zogst az kh’bin dayn hartsns ideal!

DER ADELIKER
Lemanashem, mayn tayere, shtiler a bisl,
men kon undz nokh derzen, dan vet vern a skandal.

ODEM
Un di tsvey vayber - zaynen oykh nor a kholem?
Vos reyd ikh, eyn vayb bloyz in tsveyerley geshtaltn,
baytndik zikh mitn shturem fun mayn goyrl, vi der shoym
fun yam, vos ot shemerirt un ot er vert fintster.

KHAVE
Okh, heyst es, iz bay dir der iker bloyz der skandal!
Vos kon dos dikh farinteresirn di shmutsike zind,
du derhoybener riter, a reyner vi a gold!
Ir, mit ayere shkorim fardreyt azoy lang
dem vayb a kop, biz zi varft avek di traditsyes
fun di alte gute mides vi a puste zakh,
dernokh kukt ir zi op mit shpot un farakhtung,
als a korbm fun di miese tayves ayere.
Avek fun danen, avek, ikh vil nit zen dikh mer!

DER ADELIKER
Dos iz frish a guzme. Mir vern poshet lekherlekh,
oyb mir batrakhtn azoy ernst azelkhe narishkaytn.
Mir konen vayter zikh zen in libe un frayntshaft
un s’darf afile keyner nit visn derfun.
Zayt gezunt, madam!
(Er geyt avek.)

KHAVE
      Shuft eyner vos du bist!
Ot shtey ikh do mit mayne zind un mit mayne trern.
(Geyt op.)

ODEM
Iz es bekheyn geven bloyz a kholem un alts farbay.
Dokh neyn, alts iz nit farbay. Der gayst iz shtarker
vi der shlekhter khoymer. Der kon geshturtst vern
mit gvald, yener ober lebt biz eybik avek.
Un kh’ze mayne heylike ideen tsevaksn zikh,
vern vos a mol gelayterter un klorer,
un pamelekh vet mit zey ful di gantse velt.

LUTSIFER
Der tog rukt zikh durkh, mayster, di ler-sho nentert zikh,
un umgeduldike vartn shoyn di talmidim
a shep tsu ton fun kval dayn reyner khokhme.
(Er tut a klung baym glekl fun shtern-zeer-turem.)

ODEM
Oy, ikh bet dikh, makh nit keyn khoyzek fun mayn khokhme,
mayn ponem vert royt fun azoyne min shvokhim.

LUTSIFER
Iz vos, unterrikhtstu den nit fil voyle yinglekh?

ODEM
Ikh unterrikht zey nit, ikh baloykht zeyer veg bloyz,
geyendik in plonter fun fremde bagrifn
un nit visndik vi azoy a rir ton zikh in lebn.
Der proster mentsh glotst tsetamevatet un gleybt,
epes oysterlishe soydes veln far im zikh antplekn,
in emesn iz ober s’gantse nit mer vi a sposob
tsu farhiln di makhinatsye fun farblendenish.
(A talmed kumt on tsu loyfn un geyt aroyf oyfn ganik.)

DER TALMED
Bist geven azoy gut mikh lozn rufn tsu zikh, mayster,
un tsugezogt mir shtiln dem dorsht maynem nokh visn,
lozndik mikh a kuk ton in di zakhn tifer
vi di andere talmidim vos haltst nit far keday dertsu.

ODEM
Emes, emes, dayn hasmode iz aza groyse,
az s’kumt dir bli-sofek oysgetseykhnt tsu vern.

DER TALMED
Ot bin ikh do, mayn neshome vert dertsitert
glustndik araynkukn in di soydes fun der teyve,
alts tsu bagrayfn un hanoe hobn fun alemen,
bahershndik mitn gefil fun derhoybnkayt
i di velt fun khoymer, i di velt fun gayst.

ODEM
Farlangst tsu fil. Als a kleyninke brekele erd,
vi vilstu dos iberkukn s’groysartike gantse?
I tayneg, i khokhme, a memshole vilstu hobn.
Az voltst gehat koyekh dos alts aribertsutrogn
un nit tsuzamenfaln - voltstu zayn dan gor a got.
Farlang veyniker, vestu es efsher dergreykhn.

DER TALMED
Zay zhe mir megale velkhn s’iz nit sod fun visn,
groyser man du, un ikh vel marviekh zayn derbay,
vayl kh’fil az kh’heyb gor nit on epes tsu farshteyn.

ODEM
Zol zhe zayn azoy, ikh ze, bist verdik dertsu,
ikh fir dikh arayn biz in farborgstn heykhl
kedey zen zolst dem emes vi ikh ze im atsind.
Oyb loyert nor nit oyf undz a fremder tsuherer,
vayl a moyrediker iz der doziker emes,
ven er volt in hayntikn tog aroysgeyn tsvishn folk.
Es vet nokh kumen di tsayt - halevay kh’zol es derlebn -
un ale ofene gasn veln klingen dermit,
demolst vet ober s’folk nit zayn tsu yung in di yorn.
Un atsind shver mir, az vest keynem nit dertseyln,
vos du vest farnemen fun mir. Atsind horkh tsu.

DER TALMED
Mayn harts klapt fun a min pakhed un benkshaft…

ODEM
Vos hostu mir gezogt tsurik mit a por minut?

DER TALMED
Az kh’fil az kh’heyb gor nit on epes farshteyn.

ODEM (forzikhtik)
To, zest! Ikh oykh nit, un gleyb mir az keyn mentsh nit.
Di khkire iz nit mer vi di poezye
fun ot dem vos mir hobn derfun keyn bagrif nit.
Un zi iz es gor di naivste tsvishn di khokhmes,
vayl zi shpilt zikh in der shtil mit ir eygener velt,
vos zi hot gevebt zikh fun di dimyoynes ire.
Nit azoy ire shvester, di andere khokhmes,
vos moln tseykhns in zamd mit gor vazhne havayes
un zogn: “ot dos shtrikhele iz a thom a tifer
un dos ringele a heyliktum” - un bald bald gor
vilt zikh dir azh lakhn fun zeyere narishkaytn
un plutsling verstu dan tseshrokn, dervisndik zikh
sara shreklekhe komedye ot dos gantse iz.
Vayl kolzman mir hitn zikh oys mit a tsiterndik harts,
fun ontsurirn di zamd-ringen, di viste,
lokert vu nit vu ergets a nets, a khap tsu ton
un tsehargenen dem vos vagt aribertretn zi.
Ot aza min shtus shteyt tomed vi a strashidle
oyfn itlekhn veg undzern als a heylike vakh,
bashitsndik di shoyn bashteyendike memshole.

DER TALMED
Akh, ikh farshtey dikh, un vet dos eybik zayn azoy?

ODEM
Neyn, a mol vet itlekher zikh oyslakhn derfun.
Dem shtatsman, vos mir haltn far an Odem-godl,
un dem fanatiker, vos vert fun yedn bavundert,
vet der kumendiker dor onkukn far a komedyantn,
beys zayn plats vet farnemen di emese gdule,
vos vet zayn loyter pashtes on a shum kuntsn,
velkhe shprayzt nor dortn vu a grub iz faran
un zukht zikh ire drokhim oyfn breytn grodn tol.
Un di fardreyte toyre, vos firt haynt tsu shigoen,
oyb afile men vet nit lernen tog un nakht zi,
vet zayn zi a klore un far itlekhn farshtendlekh.

DER TALMED
Iz bekheyn dos di klore farshtendlekhe shprakh,
oyf velkher shprakh di neviim hobn gereydt.
Ven afile ober alts iz hevl-havolim,
royb mir nit avek mayn emune in der kunst.
Iz hot zi dokh fort ire festgezetste klolim.

ODEM
Di kunst gufe kon oykh nor dan kumen tsu shleymes,
beys zi bahalt zikh, az keynems oyg zol zi nit zen.

DER TALMED
Zol ikh, alzo, blaybn shteyn bay der puster virklekhkayt?
Iz dokh dos atsiles, di neshome fun alemen.

ODEM
Emes, s’atsiles iz der lebediker gayst,
vos hot di zelbike rekhtn vi di teyve,
un dos gist arayn a lebnsshtrom in khoymer,
velkher volt on im geven a gantser gornisht.
Zolst ober nit gleybn, az verndik idealizirt
makhstu shoyn tsum nar di groyse, lebedike natur.
Un di klolim un dugmes loz gemakh zey, mayn kind!
Ver s’filt zikh in koyekh un a got voynt in zayn hartsn,
der vet darshenen, zingen, oder mayslen un moln;
beys s’harts vet im vey ton, vet er khlipedik veynen,
un freylekh-zis zingen in kholem fun taynugim.
Un afile er vet geyn a nayem veg, vet er fort kumen tsum tsvek.
Naye khukim veln antshteyn fun zayn klorn gayst,
ober dem narishn dor vet er nit keyn odler-fligl gebn
mit zayne abstrakte hasoges - nor efsher gor keytn.

DER TALMED
Akh, zog zhe mir, mayster, vos zol ikh onheybn ton?
Ikh hob tog un nakht zikh geplogt iber der khokhme
un atsind zol ikh zayn geglikhn tsu a shoyte?
Zol dos di gantse arbet mayne leibed geyn?

ODEM
Neyn, zi vet nit leibed geyn, ersht dos git dir s’rekht
tsu farshpotn di farfirerishe likhter ire.
Der vos hot nit gekukt nokh der sakone in di oygn
un tret ahinter, iz take a bal-pakhed.
Der held ober, afile er vaykht oys a tshepinke,
tut er es mit kurazhe un er blaybt vayter a held.
Bekheyn nem zhe di ale gel-gevorene parmetn,
di gantse shtoysn sforim, vos ligt oyf zey der shiml,
un varf avek zey oyfn fayer! Zey zaynen es di,
vos hobn opgevoynt undz fun geyn oyf eygene fis,
un farshport undzere moykhes filn un denken.
Zey flantsn dos ayn di zind fun fargangene tkufes
als forurteyln in hartsn fun kumendikn dor.
Aroyf zey oyfn fayer - un aroys in der fray!
Vos toyg dir epes lernen di badaytung fun lid,
di sheynkayt fun vald, un dervayle farshvindn di yorn
tsvishn faripeshte vent, on nakhes un on freydn.
Tsi dakht zikh dir tsu az dos lebn iz azoy lang,
dos du haltst in eyn shtudirn biz in keyver arayn?
Mir zogn tsuzamen a blayb-gezunt dem kheyder,
dikh vet unterfirn dayn rozalne, frishe yugnt
tsu likhtikn zunshayn un freylekhe melodyen;
un mikh, mikh fir op, mayn tsveyflhafter gayst du,
in a nayer velt, vos heybt on zikh ersht antviklen,
farshteyendik di ideen fun a groysn mentshn,
a velt vos bafrayt yede farborgene makhshove,
lozndik zi tseblien zikh oyf farsholtene khurves.


VisszaKezdőlapElőre